Zespół Szkół nr 2

Patron – Zespół Szkół nr 2

Książę Stanisław Poniatowski herbu Ciołek 

 

(ur. 23 listopada 1754 w Warszawie, zm. 13 lutego 1833 we Florencji) 

mapa

W latach 70-siątych XVIII w. książę Stanisław Poniatowski zdecydował, że uczyni z Nowego Dworu nowoczesne miasto. Stara osada dosłownie „zadrżała w posadach”. Dotychczasowych mieszkańców w większości przesiedlono do okolicznych wsi i rozpoczęła się przebudowa. Poniatowski, człowiek światowy i wykształcony zaprosił do współpracy Józefa Wybickiego, równie jak on osobę nieprzeciętną oraz znakomitego architekta Stanisława Zawadzkiego. Jaki był efekt tej współpracy widać do dziś.

Obaj Stanisławowie zdecydowanie opowiadali się za kulturą i sztuką opartą o wzorce klasyczne. Dlatego Nowy Dwór miał mieć kształt klasycystyczny. W tym stylu wybudowano kościół św. Michała i nieistniejący już budynek ratusza. W oparciu o wzorce starożytnej Grecji wytyczono również siatkę ulic. Wszystko powinno być symetryczne tzn. po przeprowadzeniu linii prostej przez środek głównego rynku [obecnego parku Wybickiego] obie strony miasta powinny być takie same. Ulice powinny krzyżować się pod kątem prostym tworząc równe kwartały przeznaczone pod zabudowę.

Takie były założenia, jednak od początku pojawiły się problemy. Od strony zachodniej niewiele dało się zrobić. Były tu pozostałości po średniowiecznym grodzie i podgrodziu, była też późniejsza zabudowa. Osada tworzyła wyraźny trójkąt ograniczony od południa, północy i zachodu przez rzeki. Tej części miasta właściwie nie ruszono. Dobudowano do niej  zupełnie nową dzielnicę.  Pomiędzy starym i nowym placem rynkowym wyznaczono siatkę ulic, która tworzyła zamierzone kwadraty. Jeśli spojrzymy na plan miasta z XVIII, XIX czy XX w. widać bardzo dokładnie jak układała się zabudowa w poszczególnych kwartałach. Środek kwadratu pozostawał najczęściej pusty, zajęty przez grządki z warzywami i niewielkie ogrody, wokół powstawała zabudowa. Były to nie tylko domy mieszkalne ale również budowle pomocnicze. Wśród zarejestrowanych, istniejących wówczas 84 budynków prawie połowa powstała z cegły. 29 było murowanych i pokrytych dachówką z łupków. Pozostałych 11 ceglanych budowli pokryto gontem. Reszta zabudowy była drewniana: 37 budynków z gontowymi dachami i jedynie 7 krytych strzechą. Jak na swoje czasy Nowy Dwór wyglądał światowo, nowocześnie i dostatnio.

Nie wszystkie budynki w Nowym Dworze przeznaczono dla właścicieli prywatnych. Pięć z nich miało w razie potrzeby służyć dla wojska. Oprócz tego był już, co prawda nie do końca urządzony, ratusz miejski. Mieliśmy dwa areszty: jeden solidny w ratuszu i drugi drewniany dla pospolitych przestępców. Był też również niedokończony, kościół św. Michała i żydowska synagoga a raczej nieco skromniejszy dom modlitwy. Po wschodniej stronie miasta klasycystycznych zamierzeń księcia nie zrealizowano. Plan lokalizacji obejmował jeszcze około 100 placów pod zabudowę. Jednak osiemnastowieczne miasto kończyło się na dzisiejszej ulicy Wybickiego taki obszar wystarczał ówczesnym mieszkańcom. Planowana szachownicowa siatka ulic po wschodniej stronie rynku już nie powstała. W 1813 r. większość miasta uległa zniszczeniu. Odbudowano je wzdłuż istniejących wcześniej 12 ulic. Po kolejnych pożarach i powodziach te części miasta, które leżały na południe od Warszawskiej i na wschód od Wybickiego zabudowywano coraz bardziej chaotycznie. O pięknym, symetrycznym mieście nikt już nie myślał. Przypomniano o nim sobie dopiero po II wojnie światowej wpisując nasz osiemnastowieczny układ ulic do katalogu zabytków.

'